อาณาเขต ที่ตั้ง สถานศึกษา
จัดตั้งเป็นกิ่งอำเภอนาคู เมื่อวันที่ 1 เมษายน 2539 ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย โดยแยกออกจากอำเภอเขาวง และยกฐานะเป็นอำเภอนาคู เมื่อวันที่ 8 กันยายน 2550 อำเภอนาคูตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัดกาฬสินธุ์ บริเวณเทือกเขาภูพาน อยู่ห่างจากศาลากลางจังหวัดกาฬสินธุ์ ประมาณ 88 กิโลเมตร ห่างจากกรุงเทพมหานคร ประมาณ 580 กิโลเมตร
เนื้อที่
อำเภอนาคู มีพื้นที่ทั้งหมด 203.09 ตารางกิโลเมตร หรือ 126,932.50 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 4.50 ของเนื้อที่จังหวัด
อาณาเขตติดต่อ
– ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอภูพาน อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร
– ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอห้วยผึ้ง จังหวัดกาฬสินธุ์
– ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ และอำเภอดงหลวงจังหวัดมุกดาหาร
– ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอห้วยผึ้ง จังหวัดกาฬสินธุ์
ลักษณะภูมิประเทศ
สภาพทั่วไปส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ราบลุ่มหุบเขาภูพานลักษณะเป็นแอ่งก้นกระทะมีลำน้ำไหลผ่าน 4 สาย ได้แก่ ลำห้วยมะโน ลำห้วยขาม ลำห้วยยาง และลำน้ำยัง พื้นที่ดินส่วนใหญ่เป็นดินเหนียวปนทราย มีภูเขาล้อมรอบ ทั้ง 3 ด้าน ซึ่งเป็นแนวแบ่งเขตระหว่างอำเภอ อยู่สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง และอยู่ห่างจากอำเภอเขาวง 10 กิโลเมตร
ลักษณะภูมิอากาศ
เป็นแบบมรสุมเมืองร้อน มี 3 ฤดู เนื่องจากที่ตั้งอำเภอมีลักษณะเป็นแอ่งก้นกระทะ มีภูเขาล้อมรอบ อากาศจึงหนาวจัดในฤดูหนาว ลมแรงบริเวณเชิงเขา ฤดูร้อนอากาศค่อนข้างร้อนจัดและฤดูฝน มีฝนตกชุกตลอดฤดู
ลักษณะทางภูมิอากาศเป็นแบบมรสุม สามฤดูคือ
– ฤดูร้อน เริ่มตั้งแต่เดือน มีนาคม – เดือนพฤษภาคม
– ฤดูฝน เริ่มตั้งแต่เดือน มิถุนายน – เดือนกันยายน
– ฤดูหนาว เริ่มตั้งแต่เดือน ตุลาคม – เดือนกุมภาพันธ์
การปกครอง
การปกครอง แบ่งออกเป็น 5 ตำบล 55 หมู่บ้าน เทศบาลตำบล 2 แห่งได้แก่ เทศบาลตำบลนาคู และเทศบาลตำบลภูแล่นช้าง มีองค์การบริหารส่วนตำบล 4 แห่ง ได้แก่
- องค์การบริหารส่วนตำบลนาคู
- องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อแก้ว
- องค์การบริหารส่วนตำบลโนนนาจาน
- องค์การบริหารส่วนตำบลสายนาวัง
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
สภาพพื้นที่ป่าส่วนใหญ่เป็นป่าสงวน มี 2 แห่ง คือ
1. ป่าดงหมู (อ.เขาวง และ อ.นาคู) พื้นที่ 88,075 ไร่
2. ป่าดงห้วยฝา (อ.ห้วยผึ้ง และ อ.นาคู) พื้นที่ 110,468 ไร่
แหล่งน้ำสำคัญ
– แหล่งน้ำธรรมชาติ ส่วนใหญ่เกิดจากเทือกเขาภูพาน ได้แก่ ลำห้วยมะโน ลำห้วยยาง ลำห้วยขาม และลำน้ำยัง
– อ่างเก็บน้ำ มีอ่างเก็บน้ำขนาดกลาง 1 แห่ง คือ อ่างเก็บน้ำห้วยมะโน ความจุ 5,813,000ลูกบาศก์เมตร พื้นที่ชลประทาน 3,018 ไร่ พื้นที่ได้รับประโยชน์ 750 ไร่ จำนวน 180 ครอบครัว
การคมนาคม
– การคมนาคมติดต่อระหว่างอำเภอและจังหวัด รวมทั้งการคมนาคมภายในตำบลและหมู่บ้าน รายละเอียดดังนี้
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2101 ถนนนาคู – ห้วยผึ้ง ระยะทาง 20 กิโลเมตร
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2291 ถนนนาคู – สร้างค้อ ระยะทาง 18 กิโลเมตร
- ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2291 ถนนนาคู – เขาวง ระยะทาง 10 กิโลเมตร
- ทางหลวงชนบท สายนาคู – บ้านชาด – บ่อแก้ว ระยะทาง 11 กิโลเมตร
- ทางหลวงชนบท (รพช.) หมายเลข 12038 สายบ้านวังเวียง – เขาวง (กุดสิมคุ้มเก่า) ระยะทาง 6 กิโลเมตร
- ทางหลวงชนบท (รพช.) หมายเลข ๓๑๑๔ และ ๓๐๗๔ สายบ้านภูแล่นช้าง – เขาวง ระยะทาง 10 กิโลเมตร
- – สำหรับเส้นทางเชื่อมระหว่างตำบลและหมู่บ้าน เป็นถนนลูกรัง
สาธารณูปโภค
ไฟฟ้า การไฟฟ้าภูมิภาค ดำเนินการจ่ายไฟฟ้าได้ 55 หมู่บ้าน คิดเป็นร้อยละ 100
ประปา ประปาขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น จำนวน 57 แห่ง ได้แก่
- เทศบาลตำบลนาคู จำนวน 1 แห่ง
- เทศบาลตำบลภูแล่นช้าง จำนวน 11 แห่ง
องค์การบริหารส่วนตำบลนาคู จำนวน 6 แห่ง
องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อแก้ว จำนวน 14 แห่ง
องค์การบริหารส่วนตำบลสายนาวัง จำนวน 1 แห่ง
องค์การบริหารส่วนตำบลโนนนาจาน จำนวน 24 แห่ง
ไปรษณีย์ จำนวน 1 แห่ง
โรงพยาบาลอำเภอนาคู จำนวน 1 แห่ง
สภาพเศรษฐกิจ
ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม การทำนา เลี้ยงสัตว์ การทำไร่มันสำปะหลัง ไร่อ้อย และรับจ้างทั่วไป
การเกษตร
– พื้นที่การเกษตร รวมทั้งอำเภอ 55,625 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 2 ของพื้นที่เกษตรทั้งจังหวัด เป็นพื้นที่นา 51,441 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 78 ของพื้นที่เกษตรทั้งอำเภอ
– พืชเศรษฐกิจที่สำคัญ ได้แก่
– ข้าว มีพื้นที่เพาะปลูก 51,441 ไร่
– มันสำปะหลัง 920 ไร่
– อ้อย 167 ไร่
– การเลี้ยงปศุสัตว์ที่สำคัญ ได้แก่ โคเนื้อ กระบือ สุกร ไก่พื้นเมือง
อุตสาหกรรม
– อำเภอนาคู มีโรงงานอุตสาหกรรมที่ได้รับอนุญาตในการดำเนินการ และประกอบการอยู่
1 แห่ง คือ โรงงานแป้งมันตระกูลเล็ก
การธนาคาร
– มีธนาคาร จำนวน 1 แห่ง ได้แก่ ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร
– มีตู้ ATM จำนวน 3 แห่ง ได้แก่ ธนาคารกรุงไทย ธนาคารออมสิน ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร
การศึกษา
– มีสถานศึกษา จำนวน 26 แห่ง ห้องเรียน จำนวน 253 ห้อง แบ่งเป็น ระดับมัธยมศึกษา 2 แห่ง
ระดับประถมศึกษา 24 แห่ง
– มีครู จำนวน 311 คน มีนักเรียน 5,083 คน มีสัดส่วนครู : นักเรียนเท่ากับ 1:16.35
และสัดส่วน จำนวนห้อง : นักเรียน เท่ากับ 1 :20
สาธารณสุข
– สถานบริการสาธารณสุข ประกอบด้วย โรงพยาบาล 1 แห่ง สถานีอนามัย 7 แห่ง และ คลินิก 3 แห่ง
– บุคลากรทางการแพทย์ ประกอบด้วย แพทย์ – คน ทันตสาธารณสุข 1 คน พยาบาล 6 คน เจ้าหน้าที่สาธารณสุข 21 คน
– โรคที่พบมากในเขตอำเภอนาคู 3 อันดับแรก ได้แก่ (1) โรคอุจจาระร่วง (2) โรคอาหารเป็นพิษ (3) โรคบิด
ความเชื่อ ประเพณี และพิธีกรรม
ชาวนาคูส่วนใหญ่เป็นชนกลุ่มภูไท นับถือศาสนาพุทธ มีความเชื่อเรื่องฮีตสิบสองคองสิบสี่ เคารพนับถือบรรพบุรุษ และรักพวกพ้อง
สถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญ
รอยเท้าไดโนเสาร์ เป็นรอยเท้าของไดโนเสาร์พันธุ์กินเนื้อยุคดึกดำบรรพ์ บริเวณห้วยเครือจาน หุบเขาภูแฝกมี 3 นิ้ว จำนวน 3 ตัว ปรากฏเป็นรอยลึกจากลานหินลำห้วยเครือจานเบื้องล่าง ผู้เชี่ยวชาญยืนยันเป็นพันธุ์ “คาร์โนซอร์” มีอายุ 140 ล้านปี สูงใหญ่กว่าพันธุ์ที่พบเห็นที่อำเภอภูเวียง จังหวัดขอนแก่น ค้นพบโดยเด็กหญิงกัลยามาศ สิงห์นาครอง และเด็กหญิงพัชรี ไวแสน เมื่อเดือนพฤศจิกายน 25.39 ที่บริเวณต้นลำน้ำห้วยผึ้ง
น้ำตกผานางคอย เป็นน้ำตกขนาดใหญ่ สายน้ำไหลลงตามซอกหิน ด้านล่างน้ำตกใกล้ลานจอดรถ บรรยากาศร่มรื่น ตั้งอยู่ในพื้นที่บ้านนางาม หมู่ที่ 3 ตำบลบ่อแก้ว
สนามบินเสรีไทย เป็นสนามบินลับที่ใช้เป็นฐานของขบวนการเสรีไทยในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นที่ขึ้นลงของเครื่องบินฝ่ายสัมพันธ์มิตร เพื่อส่งอาวุธยุทธภัณฑ์ และครูฝึกเข้ามาฝึกยุทธวิธีให้แก่พลพรรคเสรีไทย สนามบินมีเนื้อที่ทั้งสิ้น 5.10 ไร่ 2 งาน 25 ตารางวา อยู่ติดกับที่ว่าการอำเภอนาคู จังหวัดกาฬสินธุ์
แหล่งสลักหิน ศูนย์พัฒนาฝีมือแกะสลักหินบ้านนากระเดา เป็นศูนย์แกะสลักหินหมู่ที่ 6 ตำบลสายนาวังการแกะสลักหินเป็นงานฝีมือที่ประณีต สวยงาม มีคุณค่าทางวัฒนธรรม โดยนำหินทราย ที่มีอยู่ทั่วไปในท้องถิ่นมาแกะสลักเป็นรูปเหมือนต่าง ๆ เช่น ลูกนิมิต รูปสัตว์ พระพุทธรูป ถือว่าเป็นงานฝีมือที่อยู่คู่วิถีชีวิตความเป็นอยู่ของท้องถิ่นที่สอดคล้องกับธรรมชาติเป็นอย่างดี
น้ำตกคำเตย ตั้งอยู่บริเวณเทือกเขาภูแฝก ในเขตพื้นที่วนอุทยานภูแฝกห่างจากถนนหลวงสายนาคู – ห้วยผึ้ง 3 กิโลเมตร เป็นต้นลำน้ำลำห้วยที่ไหลประจบกับลำน้ำลำพะยัง
พระองค์ดำ ตั้งอยู่วัดบ้านนาขาม หมู่ที่ 8 ตำบลโนนนาจาน อำเภอนาคู จังหวัดกาฬสินธุ์ ห่างจากที่ว่าการอำเภอนาคู ประมาณ 9 กิโลเมตร ลักษณะพระองค์ดำเป็นพระพุทธรูปหล่อด้วยสำริด มีประวัติการสร้างมานาน ซึ่งสันนิษฐานว่าสร้างเมื่อประมาณ 500 กว่าปี และต่อมาเมื่อประมาณ 100 ปีเศษ พระยาชัยสุนทรเจ้าเมืองกาฬสินธุ์ในขณะนั้น ได้รับอัญเชิญพระองค์ดำไปประดิษฐ์สถาน ณ วัดกลางกาฬสินธุ์ อำเภอเมือง จังหวัดกาฬสินธุ์ และได้สร้างพระองค์ดำองค์จำลองอัญเชิญมาประดิษฐ์สถานไว้ที่วัดบ้านนาขามจนถึงปัจจุบัน ภายในบริเวณวัดยังมีเจดีย์โบราณและหินศักดิ์สิทธิ์ที่ประชาชนในพื้นที่เคารพนับถือเสี่ยงทาย
